Herentals - Sint-Waldetrudiskerk
Het intérieur:
decor en decoratie
De kapitelen
De oudste gebeeldhouwde kapitelen liggen op de 4 grote vieringpijlers. Elk van de 14de-eeuwse dekstenen wordt opgevrolijkt door een aardige plantaardige versiering met vruchten.
Tot de meest merkwaardige bouwkundige onderdelen met figuratief beeldhouwwerk in de provincie Antwerpen horen de 15de-eeuwse kapitelen in de zuidkoorgang. Bij 4 van de 5 gaat het om de belangrijkste figuren uit het Oude Testament.
Gezien de vorm van de kapitelen zijn de figuren horizontaal uitgewerkt, wat hen een sterker decoratief karakter verleent. Met uitzondering van Noach gaat het telkens om 2 personages. Bij sommigen daarvan is de onderlinge band duidelijk.
Adam en Eva
De naakte Adam, het hoofd opgeheven, heeft een appel in de rechterhand onder zich. Met de linker- houdt hij een groot vijgenblad voor zijn schaamdeel. Merkwaardig detail: aan zijn rechtermondhoek is een uitstulping. Toch geen koortsblaasje?
De bekoorlijke vrouwelijkheid van de naakte Eva wordt ook binnen de grenzen van een dergelijke platte steen beklemtoond door haar smalle lenden, de borsten met tepels en de lange golvende haren loshangend. Met opgeheven hoofd kijkt ze naar Adam.
De slang uit het verhaal heeft het lijf van een soort salamander met een langharig mensenhoofd. Aan het lijf dat vanaf de staart geleidelijk aan meer volume krijgt, bevinden zich telkens gevinde poten. De sluwe verleider wentelt zich rond een plant.
Deze (‘boom’-)plant heeft midden een bladerkrans 1 grote vrucht: de legendarische appel, naast andere grote ronde vruchten.
Noë in de wijngaard
Na de zondvloed wordt Noach landbouwer en is hij de eerste die een wijngaard plant (Gen. 9:20-28). Omdat hij de werking ervan nog niet kent, degusteert hij overmatig wijn en wordt hij ook de eerste dronken man. Naakt slaapt hij zijn roes uit in de tent. Zijn zoon Cham “zag de schaamte van zijn vader” (v.22), en ging dit spottend vertellen aan zijn beide oudere broers, Sem en Jafet, maar zij ontfermen zich over hun vader en bedekken met een mantel de schaamte van hun vader. De “600 jaar” oude man, met lange baard en blootsvoets, ligt hier behaaglijk, het hoofd ondersteund met de rechterarm. In de linkerhand houdt hij nog een druiventros die hij uit een draagkorf lijkt gehaald te hebben. Hij is weliswaar aangekleed, maar zijn gespreide benen zijn onbedekt zodat zijn geslachts-deel, alias ‘schaamdeel’, enigszins zichtbaar blijft. Ook een bok doet zich te goed aan een druiventros.
Abraham en Isaac
De oude Abraham, met lange baard, houdt een zwaard aan het grote handvest in de rechterhand, terwijl hij met de linker- het kinderhoofdje van Isaac grijpt. Isaac omknelt met de rechterhand zijn knie. Aan de ranken hangen 2 grote druiventrossen.
Mozes en David
Mozes, met zijn typische lange baard en lange snor, is herkenbaar aan de 2 hoorntjes, zijnde een misinterpretatie van de overvloed(-ige ‘hoornen’) van licht. Let op het detail: de mouw van het onderkleed steekt onder de lange mantel uit.
Koning David, met open mond, draagt boven op zijn gekrulde haren een kroon met 3 ruitvormige edelstenen. In de linkerhand en deels onder de lange mantel, houdt hij de harp. Samen houden ze in een ‘tête à tête’, elk in de rechterhand, een banderol (zonder tekst).
Monnik of kanunnik
Een baardloze kanunnik of monnik is gehuld in een lang kleed, de kap geheel rond het hoofd. Ook hier is er zin voor het detail: een rij manchetknopen op de linkerhemdsmouw. Zijn schoeisel, bestaande uit een paar sloffen, is netjes verdeeld: 1 op de linker- en 1 op de rechterkapiteelzijde. Hij houdt 2 linkervingers en -duim vóór de mond en heeft de rechterhand op een banderol.
Een baardloze man die omkijkt, houdt in de linkerhand een grote schriftrol bij zich en lijkt ondertussen met de rechterhand zijn brede haarkrullen te grijpen. Ook hier is aandacht besteed aan een gedetailleerde weergave van de kledij: de man draagt een riem met gesp rond het middel en van onder een mouwzoom in bont komt een hemdsmouw uit.
De sluitstenen
De sluitstenen in het koor, oorspronkelijk 4 in getal, bestaan uit een reeks van 3 westerse kerkvaders. Indachtig dat het koor met de apsis niet meer oorspronkelijk is, lijkt het logisch dat de rij van kerkvaders oorspronkelijk geconcipieerd was als een volledige reeks van 4. Merkwaardig dat de sluitstenen moeten gezien worden vanaf het hoofdaltaar en niet vanuit de viering. M.a.w. ze zijn niet bestemd voor het volk, maar enkel voor de clerus.
Sint Gregorius de Grote
Als enige paus onder de 4 westerse kerkvaders komt hem hiërarchisch de 1ste plaats toe, d.i. in de (voorziene) 1ste koortravee, het dichtst bij het (daar voorziene) altaar.
(waarschijnlijk) Sint Ambrosius
Deze liturgisch geklede bisschop, gemijterd, in witte albe en een lang gewaad met manipel, houdt een kruisstaf in de linkerhand, terwijl hij de rechter- legt op een passage in een boek dat rust op een lezenaar. Meer dan waarschijnlijk gaat het om de kerkvader Ambrosius, die hoort bij zijn doopleerling Augustinus.
Sint Augustinus
Als bisschop gemijterd, en met een lang kleed en een open mantel, zit hij op een bank. Met de rechterhand houdt hij als algemeen auteursattribuut een open boek op de schoot, terwijl hij het persoonlijke attribuut van het hart in de linkerhand houdt.
Sint Hieronymus
Herkenbaar aan zijn (rode) kardinaalshoed met lange rode koorden die ter hoogte van de borst geknoopt zijn, zit hij op een bank. Omdat hij bezig is de Bijbel te vertalen in het Latijn, houdt hij 2 open boeken bovenop elkaar op de schoot. Zijn attributief leeuwtje dat opspringt, heeft nog de splinter in zijn pootje.
Middenbeuk
De meest oostelijke sluitsteen bevat het wapenschild van Herentals. In een rood schild met gouden omlijsting staat een gulden en groene boom met wortels op een lichtblauwe achtergrond.